نقش و جایگاه زبانهای بومی برای تقویت هویت ملی
پنجاهمین کرسی ترویجی دانشگاه فرهنگیان به میزبانی استان مازندران برگزار شد
اولین کرسی ترویجی استان مازندران بر اساس طرح نامه پیشنهادی آقای دکتر حسن بشیرنژاد با موضوع نقش و جایگاه زبانهای بومی برای تقویت هویت ملی روز چهارشنبه مورخ 21/3/99 در سالن کنفرانس مدیریت امور پردیس های استان مازندران برگزار شد. بر اساس هماهنگی های به عمل آمده با واحد هوشمند سازی امکان ارتباط سراسری از طریق سامانه شوکا فراهم گشت و برنامه در ساعت مقرر با حضور اساتید و کارکنان اجرا شد.
در ابتدا توضیحات لازم پیرامون این برنامه از سوی مدیرجلسه ارائه شد. سپس در ادامه آقای دکتر حسن بشیرنژاد در خصوص موضوع مورد بحث، با استفاده از پاورپوینت مطالب مورد نر را ارائه نمودند. از مهمترین مباحث مطرح شده می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- در سالهای اخیر تحولات سریع و دامنه ار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان موجب بر هم خوردن تعادل زیست محیطی گشته و به روند انقراض گونه های گیاهی و جانوری شتاب بخشیده است. زبان ها نیز به عنوان نوعی ارگانیسم از تأثیر این تحولات دامنه دار مصون نمانده و شمار زیادی از آنها برای همیشه از میان رفته و تعدادی نیز با کاهش تعداد گویشورانشان به شدت در معرض خطر نابودی قرار دارند.
- با وجود آنکه انقراض یا خاموشی زبانها امری طبیعی است و به زمان حاضر منحصر نمیشود، امّا رواج و گسترش این پدیده در سالهای اخیر و به ویژه خاموشی «زبانهای بومی» و اقلیت در سرتاسر دنیا توجه زبانشناسان و جامعهشناسان را به خود جلب کرده است.
- امروزه 90 درصد از زبانهای دنیا کمتر از صدهزار نفر گویشور دارند و 357 زبان نیز کمتر از 50 نفر سخنگو دارند و حتی تعدادی از این زبانها (حدود 46 زبان) تنها یک گویشور دارند و در نتیجه به شدت در معرض خطر انقراض هستند(کونر، 2003).
- زبانهای محلـی ایران اعم از کردی، لری، بلوچی، گیلکی، مازندرانی و .... هر یک زبان مادری یکی از اقوام ایرانـی بوده و بخشی از فرهنگ و هویت قومی آنان را تشکیل می دهد. این زبانهـا منعکسکننده آداب، رسوم، سنتهـا، ارزشهـا و باورهای یک قوم و ملت و در عین حال، محمـلی برای انتقال این ارزشها و باورها از نسلـی به نسل دیگرند. همگـی آنها ریشه در فرهنـگ و تمــدن کهنـی دارند که یادگار پیشینیان و گذشتگان این مرز و بوم است. این زبانها، علاوه بر ارزشهای اجتماعـی و فرهنگـی شان، به سبب رابطـه تاریخیشان با زبان فارسـی و برخـورداری از گنجینه ارزشمنـدی از واژگان اصیل میتوانند کمک شایانی به مطالعات تاریخـی و ریشهشناختی زبان فارسـی نمایند.
- راهکارهای حفظ زبان های بومی
- تغییر نگرش گویشوران با دادن آگاهی های درست درباره نقش و جایگاه زبان مادری
- گسترش کاربرد و آموزش زبان در حوزه خانواده
- گسترش کاربرد زبان در دیگر حوزه ها مانند محیط های اداری
- گسترش کاربرد زبان در حوزه آموزشی به عنوان زبان ارتباطی و مطالعه آنها به عنوان موضوعات مطالعاتی
- گسترش کاربرد زبان در رسانه های جمعی و مطبوعات
- انجام مطالعات دقیق تر در حوزه مطالعات جامعه شناختی زبان های بومی و محلی جهت ارائه راهکارهای علمی برای تقویت زبان های بومی
سپس هر یک از ناقدین نظرات خود را در خصوص مباحث مطروحه به شرح زیر اعلام کردند:
آقای دکتر مسعود اسدی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد ساری:
با توجه به صحبتهای مطرح شده در خصوص دلایل تنزل جایگاه و کمیت کاربرد زبان مازندرانی، و گرایش بیشتر دختران به زبان فارسی، آیا این مطالعه بر اساس یک گزارش عینی و آماری صورت گرفته است همچنین در رابطه با بحث هویت جنسیتی زبان دو مقوله عمده مطرح می باشد ـ یکی بحث تفاوت زبانی جنس مذکر و مونث و جنسیت زدگی زبان یا تبعیض جنسیتی که همان بحث جایگاه زنان در زبان مطرح می شود و دیگری انگیزه های فرهنگی، اجتماعی، قومیتی و ... آیا چنین چیزی در زبان مازندرانی هم مطرح می باشد؟ به عبارتی آیا جهت گیری کاربردی زبان فارسی به ویژه در مازندران، در حال تغییر است....
آقای دکتر رفائل آزادیان عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان استان مازندران :
در خصوص مفاهیمی که در حوزه جامعه شناسی زبان مطرح است می توان به بحث تعامل، ارزشها، هنجارهای اجتماعی، درونی کردن هنجارها و ... اشاره کرد. در مجموع عمر زیادی از موضوع جامعه شناسی زبان نگذشته و این حوزه هنوز در حال قوام و شکل گرفتن است.در ارتباط با پژوهش حاضر می توان از ظرفیت آن در مسیری که جزء رسالت دانشگاه است بر اساس سند تحول بنیادین که همانا تربیت نسلی در تراز جمهوری اسلامی باشد، بهره گرفت.
اگر می خواهیم هویت ملی و بومی را با هم تقویت کنیم باید این دو منظومه را با هم ببینیم، میدانیم بخش اعظمی از تغییرات در دنیا ناشی از تغییرات اجتماعی است و تغییرات تکنولوژیکی در یک جامعه ای گاهاً منجر به شکاف فرهنگی می شود چون محصولی وارد یک جامعه ای می شود ولی فرهنگ آن به آن جامعه راه نبافته ..ما باید کارکردهای زبان را در بیرون از بافت زبان مورد برررسی قرار دهیم.
در ادامه آقای دکتر بشیرنژاد به مباحث مطرح شده از سوی ناقدین و اساتید مدعو پاسخ دادند. همچنین در پایان این نشست آقای دکتر اسلامی ریاست محترم دانشگاه فرهنگیان استان مازندران، طی سخنانی به اهمیت برگزاری کرسی های ترویجی و موضوع مورد بحث این نشست اشاره کردند.
